Łańcuch dostaw – definicja, elementy i metody zarządzania
Łańcuch dostaw stanowi jeden z kluczowych elementów działalności firmy. Jest bardzo rozbudowanym procesem, który wpływa zarówno na rentowność biznesu, jak i na poziom satysfakcji klientów. Z tego poradnika dowiesz się, jakie są ogniwa łańcucha dostaw i jak należy nim zarządzać.
Co to jest łańcuch dostaw?
Łańcuch dostaw decyduje o tym, w jaki sposób przedsiębiorstwo pozyskuje surowce, wytwarza produkty i dystrybuuje towar. W celu zarządzania tymi procesami wykorzystuje się odpowiednią strategię, która pozwala optymalizować działania firmy i skutecznie odpowiadać na potrzeby klientów. Właśnie dlatego każda organizacja powinna dobrze zastanowić się nad konstrukcją łańcucha dostaw.
Łańcuch dostaw – definicja
Łańcuch dostaw (supply chain) jest kompleksowym procesem, który obejmuje wszystkie etapy realizacji zamówienia – od wytworzenia produktu, po dostarczenie go klientowi końcowemu. Można uznać go tym samym za sieć połączeń rozchodzących się od źródła towaru do odbiorcy, tworzoną przez podmioty zajmujące się kolejnymi ogniwami. Warunkiem koniecznym prawidłowo funkcjonującego łańcucha dostaw jest sprawny przepływ informacji pomiędzy wszystkimi jego uczestnikami.
Łańcuch logistyczny a łańcuch dostaw
Łańcuch dostaw często mylony jest z łańcuchem logistycznym. Mimo wielu punktów wspólnych są to jednak dwa różne pojęcia. To pierwsze oznacza zarządzanie szerokim procesem, który obejmuje wszystkie etapy od pozyskiwania surowców, aż po dostarczanie produktów odbiorcom końcowym. W jego realizacji uczestniczy wiele podmiotów.
Łańcuch logistyczny koncentruje się natomiast na procesach związanych z magazynowaniem produktów i kompletowaniem zamówień. Jego zarządzaniem może zajmować się jedno przedsiębiorstwo. Jest to zatem pojęcie węższe, które stanowi jeden z elementów łańcucha dostaw.
Elementy łańcucha dostaw
Aby dobrze zrozumieć, czym jest łańcuch dostaw, warto przyjrzeć się jego kolejnym ogniwom:
- Planowanie – to pierwszy etap procesu, który ma na celu zaspokojenie zapotrzebowania konsumentów na dane produkty lub usługi. Planując łańcuch dostaw, należy określić także mierniki pozwalające monitorować jego wydajność w przyszłości.
- Zaopatrzenie – krok polegający na wyborze dostawców i innych podmiotów zapewniających dostęp do niezbędnych surowców. Kluczowe działania w tym obszarze obejmują zamawianie towaru, przyjmowanie go i zarządzanie jego stanami magazynowymi.
- Produkcja – to oczywiście moment, w którym przedsiębiorstwo wytwarza swoje produkty, kontroluje ich jakość, przygotowuje opakowania do wysyłki i planuje harmonogram dostaw.
- Dystrybucja – etap, który swoim zakresem obejmuje przede wszystkim koordynację zamówień od klientów, zarządzanie płatnościami oraz kluczowe procesy logistyczne: magazynowanie, planowanie dostaw i wysyłkę towarów.
- Obsługa posprzedażowa – to głównie zarządzanie zwrotami, a także utylizacja wadliwych, niechcianych lub nadmiarowych produktów.
Łańcuch dostaw – schemat
Na podstawie powyższego podziału zarządzanie łańcuchem dostaw można sprowadzić do bardzo prostego schematu. Zaczyna się on od dostawców, którzy zapewniają firmie produkty lub surowce. Dzięki zaopatrzeniu możliwa jest produkcja towaru, a finalnie jego dystrybucja do odbiorców. Te trzy ogniwa składają się na przepływy rzeczowe. W przeciwną stronę biegnie natomiast przepływ informacji, który dla dostawców, producentów i sprzedawców stanowi źródło cennej wiedzy o klientach.
Rodzaje łańcuchów dostaw – modele łańcuchów dostaw
Branżowa literatura wyróżnia wiele rodzajów łańcuchów dystrybucji. Każdy z nich znajduje nieco inne zastosowanie, co pozwala firmom na wybór rozwiązań idealnie dostosowanych do ich specyfiki. Podziału łańcuchów na typy można dokonać albo na podstawie liczby ogniw, albo ze względu na realizowane cele:
Podział łańcuchów dostaw ze względu na ogniwa
Zgodnie z tą typologią wyróżnić można następujące rodzaje łańcucha dostaw:
- Wewnętrzny łańcuch dostaw – składają się na niego te funkcje i procesy, które zachodzą w obrębie przedsiębiorstwa i są konieczne do realizacji zamówień klienta.
- Prosty łańcuch dostaw – swoim zasięgiem obejmuje nie tylko przedsiębiorstwo, ale także jego dostawcę i odbiorcę.
- Rozszerzony łańcuch dostaw – uwzględnia też dostawców i odbiorców dalszych rzędów, czyli tych którzy nie mają bezpośredniego kontaktu z przedsiębiorstwem, ale uczestniczą w tym samym łańcuchu.
- Kompleksowy łańcuch dostaw – poza wszystkimi podmiotami wymienionymi wyżej, obejmuje także zewnętrzne firmy świadczące na rzecz przedsiębiorstwa usługi logistyczne, finansowe, informatyczne itd.
Podział łańcuchów dostaw ze względu na cele
Nieco mniej oczywisty może wydawać się podział łańcuchów dostaw na podstawie realizowanych celów:
- Tradycyjny łańcuch dostaw – ma na celu przede wszystkim minimalizację kosztów i zwiększenie efektywności. Przedsiębiorstwo, które korzysta z tego schematu łańcucha dostaw, koncentruje się głównie na korzyściach ekonomicznych.
- Zielony łańcuch dostaw – modne aktualnie rozwiązanie, które swoim zasięgiem obejmuje cały cykl życia produktu. Firmy, które z niego korzystają, zwracają więc uwagę zarówno na wydobycie surowców potrzebnych do produkcji, jak i na utylizację finalnych produktów. Celem łańcucha jest działanie przyjazne środowisku.
- Zintegrowany łańcuch dostaw – model, w którym wszystkie ogniwa dążą do wspólnego celu. Może to być na przykład wzrost zadowolenia klienta.
- Łańcuch wartości – w koncepcji tej wszystkie procesy powinny służyć wypracowaniu wartości dodanej dla klienta i wartości dodanej na rzecz przedsiębiorstwa.
Jak efektywnie zarządzać łańcuchem dostaw?
Każde przedsiębiorstwo powinno dążyć do stworzenia efektywnego łańcucha dostaw. W tym celu należy zadbać o następujące kwestie:
- lokalizacja składów i zakładów produkcyjnych,
- transport w łańcuchu dostaw,
- magazynowanie i zarządzanie zapasami,
- przepływ informacji zintegrowany z przepływem towarów,
- obsługa klienta (współpraca z działem marketingu),
- zarządzanie opakowaniami i utylizacją.
Pisząc o efektywnym zarządzaniu łańcuchem dostaw, trzeba wspomnieć także o inteligentnych systemach SCM (Supply Chain Management). Mogą one pomóc firmie skutecznie odpowiadać na oczekiwania klientów i osiągać założone cele finansowe. Wszystko dzięki zintegrowaniu sieci wzajemnych powiązań w ramach jednego oprogramowania. Zapewnia ono pełną kontrolę nad wszystkimi produktami na każdym etapie łańcucha. Coraz częściej korzysta też ze sztucznej inteligencji, pozwalającej optymalizować i automatyzować kluczowe procesy w przedsiębiorstwie.
Metody zarządzania łańcuchem dostaw
Aby zapewnić łańcuchowi dostaw jak najwyższą efektywność, przedsiębiorstwa korzystają z różnych metod zarządzania. Do najpopularniejszych należą:
- Lean Management (zarządzanie wyszczuplające) – podejście oparte na eliminowaniu marnotrawstwa i optymalizacji procesów w celu zwiększenia efektywności. Koncentruje się na ograniczaniu wszelkich działań, które nie dodają wartości dla klienta.
- Agile Management (zarządzanie elastyczne) – skupia się na elastyczności i adaptacyjności w dynamicznym otoczeniu biznesowym. Jest stosowane w przypadku tzw. produktów innowacyjnych o krótkim cyklu życia, trudnym do przewidzenia popycie i małej, ale zróżnicowanej produkcji.
- Time-based Management (zarządzanie czasem) – polega na optymalizacji czasu potrzebnego na realizację procesów. Kluczowe jest więc minimalizowanie opóźnień i skracanie cyklów produkcyjnych. Metoda ta ma na celu szybkie reagowanie na zmiany rynkowe.
- Total Quality Management (zarządzanie jakością) – koncentruje się na doskonaleniu jakości poprzez zaangażowanie wszystkich pracowników w procesy poprawy. Stawia na zrozumienie i spełnianie oczekiwań klientów.
- Vendor Management Inventory (zarządzanie zapasami przez dostawcę) – polega na ścisłej współpracy z dostawcami, którzy są zaangażowani w monitorowanie i utrzymanie odpowiednich stanów magazynowych, co pozwala zminimalizować koszty składowania i poprawić dostępność produktów.
- Supply Chain Operation Reference Model (model referencyjny) – pomaga organizacjom zrozumieć i zoptymalizować ich operacje poprzez identyfikację kluczowych elementów i powiązań w całym łańcuchu dostaw.
- Quick Response (szybka reakcja) – strategia szybkiego reagowania na zmienne warunki rynkowe. Polega na sprawnym dostosowywaniu się do zmian popytu, trendów rynkowych i innych czynników w celu utrzymania konkurencyjności.
- Just in Time (dokładnie na czas) – ma na celu dostarczanie produktów dokładnie wtedy, gdy są one potrzebne, eliminując tym samym nadmiarowe zapasy. Pomaga to zminimalizować koszty magazynowania i zwiększyć efektywność produkcji.
Łańcuch dostaw – przykład na podstawie firmy e-commerce
Aby jeszcze lepiej zrozumieć znaczenie łańcucha dostaw dla przedsiębiorstwa, warto posłużyć się przykładem z obszaru e-commerce. Jest to w końcu jeden z segmentów gospodarki, w których logistyka i sieć dostaw odgrywają kluczową rolę.
Przykładowy łańcuch dostaw w e-commerce mógłby wyglądać następująco:
- Projektowanie produktu i planowanie niezbędnych zasobów.
- Wybór dostawców i złożenie zamówienia.
- Pozyskiwanie surowców niezbędnych do produkcji.
- Produkcja – wytwarzanie i testowanie docelowych towarów.
- Magazynowanie produktów.
- Dystrybucja do sklepów i innych punktów sprzedaży.
- Obsługa zamówień i kompletowanie przesyłek.
- Koordynacja dostaw i transport produktów do klientów końcowych.
- Obsługa posprzedażowa i zarządzanie zwrotami.
- Zarządzanie utylizacją.
Łańcuch dostaw – podsumowanie
Zarządzanie łańcuchem dostaw ma bezpośredni wpływ na jakość świadczonych przez firmę usług, a także na rentowność jej działań. Każdy przedsiębiorca powinien więc dobrze zapoznać się z dostępnymi na rynku rozwiązaniami, aby usprawnić kluczowe dla swojego biznesu procesy.
